Histologische kleurstoffen 1 - De wereld onder de microscoop

De wereld onder de microscoop
De wereld onder de microscoop
Ga naar de inhoud
Histologische kleurstoffen 1


AD = aqua dest. = gedestilleerd water
ml = milliliter = 1/1000  liter = 1cm³
dr = druppel
g = gram

De meeste kleurstoffen worden in een waterige- of alcoholische oplossing aan de te kleuren coupe aangeboden. Waterige kleurstoffen worden vervaardigd met neutraal reagerend (PH7) gedestilleerd water. Om eventuele schimmelvorming te voorkomen kan op 100ml kleurstofoplossing 1-3ml Toluol worden toegevoegd. In deze verhouding schaadt het de kleurstofoplossing niet. Andere mogelijkheden zijn: toevoegen van Formol of enkele Thymol kristallen. Thymol schaadt de Thiazinekleurstoffen zoals Toluidine O, Thiodine en Methyleenblauw wel een weinig. Zonder nadelige effecten kan ook iets fijngemalen zilverpoeder worden toegevoegd (oligodynamische werking van zilver (van Walsem, 1932)). Oplossingen van Thiazinekleurstoffen bereidt men in het algemeen: maak een verzadigde oplossing in gedestilleerd water, 1-2 dagen laten rijpen, mengen met eenzelfde hoeveelheid 90% ethanol, goed schudden. Deze stamoplossing is zeer kleurkrachtig en is lang houdbaar. Vlak voor kleuring verdunnen met AD (1:20 tot 1:50).
Alcoholische kleurstofoplossingen worden vervaardigd met reine Ethanol van 90-96%.
In oude kleurstofrecepten worden vaak onnauwkeurige hoeveelheden aangegeven zoals: een forse mespunt, een klein mespuntje, druppels in plaats van milliliters et cetera. Men moet zich bedenken dat het meestal geen verbetering geeft om de precieze hoeveelheden te kennen wanneer de kwaliteit (verontreinigingen) van de gebruikte kleurstoffen niet bekend is. Zo kan 1gram kristalviolet in 100ml AD van de firma Chroma en andere kleuring geven dan wanneer de stof betrokken is van bijv. Merck.
Soms wordt in een recept het gebruik van Anilinewater voorgeschreven. De kleurbaarheid wordt hierdoor sterk verbetert. De werking van Aniline berust op het feit dat Aniline de kleurstof beter oplost.

- 5-10ml Aniline (Anilineolie of Aminobenzol) toevoegen aan 100ml AD en krachtig schudden;
- De oplossing filtreren door een bevochtigd filterpapier. (Anilinedampen zijn giftig: zuurkast!)

Voor de meeste recepten is het belangrijk om de volgorde precies aan te houden. Bij enkele kleurstoffen zoals haematoxyline is het noodzakelijk  om de aangemaakte oplossing eerst te laten rijpen voordat het gebruikt kan worden. Op een kunstmatige manier kan deze rijping worden versneld door toevoeging van een oxidant zoals Kaliumdichromaat (K2Cr2O7), Kaliumpermanganaat (KMnO4) of Natriumjodaat (NaJO3).
Verreweg de meest gebruikte kleurstoffen en kleurstofcombinaties worden door de chemische industrie kant en klaar aangeboden. Het zou naïef zijn te denken dat eigen aanmaak beter is. De meeste fabrikanten leveren een hoge kwaliteit en houden een standaard aan die in een thuislaboratorium bijna niet te bereiken is.
Kleurstoffen zijn in een goed afgesloten glazen verpakking redelijk houdbaar. Sommigen zijn jaren, anderen maanden houdbaar en nog anderen moeten steeds opnieuw vers aangemaakt worden. Het is raadzaam om alle kleurstoffen te bewaren in een donkere fles, in een donkere koele geventileerde ruimte. De omvang van de fles moet bij de hoeveelheid kleurstofoplossing passen. Zorg ervoor dat er zo weinig mogelijk lucht boven de vloeistof komt te staan. De aanwezige zuurstof kan reageren met stoffen in de kleurstof. Plastic flessen kunnen ook gebruikt worden alleen zal bij gebruik van sterk alkalische kleurstof het plastic meekleuren wat echter niet schadelijk is. Nooit gebruikte of teveel uitgeschonken kleurstof in de voorraadfles teruggieten. Dit om te voorkomen dat er verontreiniging plaatsvindt.
Wanneer kleurstoffen en chemicaliën zelf worden aangemaakt:
- alle benodigde materialen klaarleggen;
- werk zo schoon mogelijk, neem bij twijfel een nieuwe reageerbuis;
- wijk niet van het recept af;
- voeg nooit water bij zuur, maar altijd zuur bij water. Doe dit langzaam en voorzichtig[3].
- werk veilig, labjas, veiligheidsbril en eventueel zuurkast.
Bij eigen aanmaak altijd de fles voorzien van een etiket met: soort stof en aanmaakdatum[1].


Enkele algemene regels voor het omgaan en reinigen van glaswerk[3].

- voor het gebruik eerst spoelen met AD en laten drogen;
- alle glaswerk na gebruik direct omspoelen met water;
- reinigen met afwasmiddel en heet water;
- geen schuurmiddelen gebruiken;
- na gebruik van zwavelzure bichromaat om schoon te maken moet men zeer goed naspoelen (chroomzuur is giftig voor levende organismen);
- een goed schoonmaakmiddel is ook geconcentreerd salpeterzuur (HNO3) in AD 1:9;
- flesjes met kleurstof schoonmaken met een weinig verdund zoutzuur (HCL); zo nodig natriumhydroxide (NaOH) gebruiken;
- rubber stoppen eerst koken in verdund NaOH, vervolgens spoelen met water en daarna koken in verdund HCL. Grondig naspoelen met water.



Onderstaand een lijst met de meest voorkomende kleurstoffen die in de Histologie worden gebruikt[2].

Kleurstof             
Synoniem
Synoniem
Officiële naam
Kleurindex
Lading
Acridinegeel



46025
basisch
Acridineoranje


Basic Orange 14
46005
basisch
Acridinerood 3B



45000
basisch
Acriflavin
Trypaflavin


46000
basisch
Alcianblauw
Alcianblauw 8GX

Ingrain Blue 1
74240
basisch
Alizarineblauw B


Acid Blue 45
16680
zuur
Alizarinecyanine RR


Mordant Blue 50
58550
zuur
Alizarinerood S
Alizarinekarmijn
Diamantrood W
Mordant Red 3
58005
zuur
Alizarineviridine



62555
zuur
Amidozwart 10B
Acid Black 1
20470
zuur
Anilineblauw w.s.
Waterblauw

Acid Blue 22
42755
zuur
Antracytblauw SWR
Alizarineblauw 2RC

Mordant Blue 32
58605
zuur
Astrablauw



48048
basisch
Auramine O      

Basic Yellow 2
41000
basisch
Azofuchsine 3B


Acid Red 7
14895
zuur
Azokarmijn B


Acid Red 103
50090
zuur
Azokarmijn G
Rosazine
Rosinduline
Acid Red 101
50085
zuur
Azophloxine


Acid Red 1
18050
zuur
Azur A



52005
basisch
Azur B
Methyleenazur


52010
basisch
Azur C
Methylthionine


52002
basisch
Berberine


Natural Yellow 18
75160
basisch
Biebrich scarlet
Ponceau B

Acid Red 66
26905
zuur
Bismarckbruin


Basic Brown
21000
basisch
Bordeaux R
Azobordeaux
Boreauxrood
Acid Red  17
16180
zuur
Brasiline  


Natural Red 24
75280
zuur
Brilliantgeel  


Direct Yellow 4
24890
zuur
Brilliantkresylblauw



51010
basisch
Chromotrop 2R  
Chromotropblauw RR
Phloxine zuur GR
Acid Red 29
16570
zuur
Chrysoidine


Basic Orange 2
11270
basisch
Colestineblauw B
Coreïne

Mordant Blue  14
51050
basisch
Congorood


Direct Red 28
22120
zuur
Coriphosphine O


Basic Yellow 7
46020
basisch
Echtgeel O



13015
zuur
Echtgroen  BBL
Fast Green BBL


10020
zuur
Echtgroen FCF
Fast Green FCF

Food Green 3
42053
zuur
Eosine alcoholisch
Ethyleosine 5

Solvent Red 4
45386
zuur
Eosine G  
Eosine Y

Acid Red 87
45380
zuur
Erythrosine B  


Acid Red 51
45430
zuur
Evansblauw


Direct Blue 53
23860
zuur
Fuchsine
Aniline Rood
Magenta I
Basic Violet  14
42510
basisch
Fuchsine
Fuchsine S
Rubin S
Acid Violet 19
42685
zuur
Gallamineblauw


Mordant Blue 45
51045
basisch
Gallocyanine
Alisarine Blauw
Alisarine Navy Blue

51030
basisch
Gentiaanblauw 6B
Anilineblauw


42775
basisch
Gentiaanviolet



42535

Haematoxyline


Natural Black 1
75290
zuur
Indigokarmijn


Acid Blue 74
73015
zuur
Induline


Solvent Blue 7
50405
indifferent
Janusgroen



11050
basisch
Karmijn


Natural Red 4
75470
zuur
Kernechtrood



60760
zuur
Kernechtrubin




zuur
Kernzwart  




zuur
Kresylechtviolet (acetaat)




basisch
Kristalponceau 6R
Ponceau 6R

Acid Red 44
16250
zuur
Kristalviolet
Methylviolet 10B
Brilliantviolet

42555
basisch
Lichtgroen SF


Acid Green 5
42095
zuur
Lissaminegroen B


Acid Green 50
44090
zuur
Luxol fast  blue


Solvent Blue 38
74180
basisch
Magdalarood
Sudanrood

Basic Red 6
50375
basisch
Malachietgroen G



42040

Malachietgroen (oxalaat)
Lichtgroen N
Victoria Groen B
Basic Green 4
42000
basisch
Metanilgeel Oranje MNO


Acid Yellow 36
13065
zuur
Methyloranje
Goudoranje
Orange III

13025
zuur
Methylblauw



42780
zuur
Methyleenblauw


Basic Blue 9
52015
basisch
Methyleenviolet



52041
basisch
Methylgroen


Basic Blue 20
42590
basisch
Methylviolet
Methylviolet 2B
Gentiaanviolet
Basic Violet 3
42535
basisch
Nachtblauw  



44045
basisch
Neutraalrood


Basic Red 5
50040
basisch
New Fuchsine  



42520
basisch
Nigrosine
Indulinezwart

Solvent Black 5
50415
indifferent
Nijlblauw
Nijlblauwsulfaat

Basic Blue 12
51180
basisch
Oliebruin Y
Sudanbruin

Solvent Orange 30
12010
indifferent
Oliegeel 2G
Botergeel
Sudangeel GG
Solvent  Yellow 2
11020
indifferent
Olierood O
Sudanrood 5B

Solvent Red 27
26125
indifferent
Orange G  
Orange GG
Kristaloranje GG
Acid  Orange 10
16230
zuur
Orange III Orange A
Orange A
Goudoranje
Acid Orange  7
13025
zuur
Orceïne


Natural Red 28
1242
basisch
Pararosaniline      
Pararosaniline HCL
Magenta O
Basic  Red 9
42500
basisch
Phloxine    
Erythrosine BB

Acid Red 98
44405
zuur
Phloxine B
Cyanosine
Eosine 10B
Acid  Red 92
45410
zuur
Picrinezuur
Trinitrofenol


10305
zuur
Ponceau RR
Ponceau de Xylidine
Brilliantponceau G
Acid Red 26
16150
zuur
Ponceau S


Acid Red 112
27195
zuur
Purpurine
Alizarine No6
Alizarinepurpurine
Neutral Red 16
58205
indifferent
Pyronine B



45010
basisch
Pyronine G  
Pyronine Y


45160
basisch
Safranine


Natural Yellow 6
75100
indifferent
Safranine B extra  
Phenosafranine


50200
basisch
Safranine O
Safranine

Basic Red 2
50240
basisch
Sudan III
Olierood B

Solvent Red 23
26100
indifferent
Sudan IV  
Vetponceau
Scharlach R
Solvent Red  24
26105
indifferent
Thiazine rood


Direct Red 45
14780
zuur
Thioflafine S


Direct Yellow 7
49010
zuur
Thioflafine TCN


Basic Yellow 1
49005
basisch
Thionine  
Lauts violet


52000
basisch
Toluidineblauw O  


Basic Blue 17
52040
basisch
Trypaanblauw  


Direct Blue 14
23850
zuur
Victoriablauw 4R


Basic Blue 8
42563
basisch
Bronvermelding:
[1] Prof. Dr. Peter Böck (1989, 17., neubearbeitete  auflage), Romeis Mikroskopische Technik, München. Verleger Urban & Schwarzenberg. Hoofdstuk 8, 'Herstellen der Farblösungen', par: 1.1.9, blz: 192-193.
[2] Prof. Dr. Peter Böck (1989, 17., neubearbeitete auflage), Romeis  Mikroskopische Technik, München. Verleger Urban & Schwarzenberg. Hoofdstuk 8, 'Liste der wichtigsten Farbstoffe für die Histologie', par: 1.1.4, blz: 183-187.
[3] J.A. Schraag (1972),  Handboek voor het onderwijs in de praktische biologie, uitgever: Muusses te Purmerend. ISBN: 9789063080396
© R. Schulte
Terug naar de inhoud